თბილისის საერთაშორისო თეატრალური ფესტივალის 2016 წლის სეზონის პირველი პაუზა დადგა. რამდენიმე სპექტაკლის შემდეგ, ახალი ეპიზოდების მოლოდინში ვართ. მე არ ვიცი, რამდენად ვართ ფართო საზოგადოება საფესტივალო პროცესში ჩართულნი. ალბათ არა. მხოლოდ ისინი, ვისაც აქამდე ერქვა „თეატრალები“, მაგრამ ისინი, ვისაც თეატრი უყვარს ფესტივალის 1-2 წარმოდგენას მაინც ესწრება, ალბათ.
წერითაც, ყველაზე უინტერესო იმ წარმოდგენებზე წერაა, რომელთა შესახებაც მაყრებელს ვერ ვეტყვი, რომ წავიდნენ და ნახონ. უინტერესოა, იმიტომ რომ წერის მიზანი მხოლოდ მკითხველთან და პოტენციურ მაყურებელთან პოტენციურ ოპონენტებთან, ან თანამოაზრეებთან დალოგია, არადა ახლა უნდა ვუამბო მათ წარმოდგენებზე, რომლებიც უკვე იყო და თბილისში აღარ იქნება. ამ ტექსტით ალბათ თანამოაზრეების ძენას იმ საზოგადოებაში შევეცდები, რომლებიც წარმოდგენებს ესწრებოდნენ. ამაზე შორს, ნამდვილად ვერ წავალ.
ფესტივალი ინდოელი მოცეკვავისა და ქორეოგრაფის, ადიტი მანგალდასის სტუმრობით დაიწყო. მის კომპანიას დრიშტიკონის ცეკვის ფონდი ჰქვია და დასავლეთში განსაკუთრებით საინტერესო ის 2012 წლიდან გახდა, როცა მას პოპულარული სვრცეები დაუთმეს ლონდონში და ლონდონიდან უკვ დანარჩენ ევროპაში. ბევრი ფიქრობს და ნაწილობრივ მათ შორის მეც, რომ წარმატების დიდი წილი დასავლეთელების ამ ბოლო ათწლეულში აღმოსავლეთისადმი გაღვივებულმა ინტერესმა გამოიწვია, ეს ინტერესი ხომ სხვადასხვა ნაკადებად ამრავალფეროვნებს ხოლმე დასავლურ კულტურას და ახლა ზუსტად ამ ნაკადის მიღების მორიგი ეტაპი გვაქვს. ამის მიუხედავად, არის სხვა მიზეზებიც, რომელიც უშუალოდ ადიტის დამსახურებათა დიდ ჩამონათვალს წარმოადგენს. ის ტრადიციული ინდური ცეკვის დიდოსტატია. ამ ინდურ ცეკვას მრავალგვარი განშტოებები აქვს, რაც ცხადია იმით აიხსნება, რომ ინდოეთში შენარჩუნებულია, შემონახულია ცეკვის რიტუალური დანიშნულება. თითოეული მოძრაობა მიმართვაა ღმერთებისადმი. და თუ გვავითვალისწინებთ რწმენის ფორმათა მრავალფეროვნებას, ამორფულობას და ღმერთების სიმრავლეს, ცეკვის სამეტყველო ენაში ის ითარგმნება როგორც ჟესტებისა და ნიშნების ძალიან ფართო სპექტრად. ცეკვა რიტუალია, ცეკვა მედიტაციურია. საკრალურია. და მხოლოდ შემდეგ არის ცეკვა როგორც ცეკვა. ზუსტად ამიტომ არის, რომ ადიტი მანგალდასი თითქმის არასდროს საუბრობს ცეკვაზე, ქორეოგრაფიაზე, როგორც თავისთავად ხელოვნებაზე. ის საუბრობს სამყარობზე, მათკენ მიმავალ გზებზე. შეგძნებათა განვითარებაზე, და რაც მთავარია, იმ სამყაროში ჩახედვაზე, რომელიც ყოველ ჩვენთაგანშია. ვხედავთ თუ არა ჩვენში სიღრმეს? ხშირად სხვამს ამ შეკითხვას და ამის მერე, რაღა უნდა თქვას მეტი?! ადიტის დადგმები, ამ სამყაროში ჩახედვის მცდელობას გავს და მაყურებელი, თუკი მგრძნობიარეა მისი მეთოდისადმი, თითქოს აკეთებს ამას. ყოველ შემთხვევაში ემოციური ხდება. მშვენიერებაზე იწყებს ფიქრსა და საუბარს. მოკლედ, რაღაც მდგომარეობაში ვარდება. ისეთში, რომელშიც მანამდე არ ყოფილა. შესაბამისად, მანგალდასი შედეგსა და ეფექტს აღწევს.
ახლა ცოტა მის მეთოდზე. დადგმა რომელიც თბილისელებმა იხილეს და რომელსაც „შიგნიდან“ ჰქვია, მის მეთოდს ნათლად წარმოაჩენს. ინდური რიტუალური ცეკვის ფორმები შეზავებული თანამედროვე ბალეტთან. ფოლკლორის, ტრადიციისა და თანამედროვე „კონტემპორარი“ ცეკვის სინთეზი ხანდახან იწვევს უხეშ გადასვლებს. მაგრამ ნაკლებად მანგალდასთან. მან ერთი რამ ზუსტად იცის და ზუსტად ამ ერთ რამეზე დააშენა თავისი სინთეზი. თანამედროვე ცეკვაც ნაწილობრივ მედიტაციურია. მთლიანად აგებული შემსრულებლის მდგომარეობაზე. მდგომარეობის შექმნაზე. ზუსტად ამ პუნქტში ინდური კათაკი და თანამედროვე (დასავლურ კულტურაში შემნილი) წესებისგან აბსოლუტურად თავისუფალი ცეკვა მეტ-ნაკლებად ერთიანდება.
ამ ყოველივეს ემატება დადგმებში მხატვრობის აღმოსავლური გასხივოსნებით სავსე ბნელი სცენები. რიტმული და ენერგიული ინსტრუმენტალური ინდური მუსიკა და მაყურებელი მთლიანად დაჰიპნოზებული მისდევს ამ რიტმებს.
მეორე წამოდგენა იყო ღია ცის ქვეშ. კონკრეტულად მარჯანიშვილის გამზირის განახლებულ გამზირზე. აქვე უნდა ვთქვა, რომ ნამდვილად არ ყოფილა წარმოდგენისთვის ეს ადგილი კარგი. საქმე გვქონდა პერფორმანსთან, რომელიც საჭიროებდა სივრცეს მისი აღმისთვის. მაგრამ წარმოდგენას ხედვის წერტილების არჩევანი არ ჰქონდა და მას ვხედავდით ისინი, ვინც შევძელით და მსახობებს ლამის ცხვირი მივადეთ. პერფორმანსი იყო მოძრავი და ჩვენც ვსდიეთ მათ ქვაფენილზე, რომელიც ნამდვლად არ არის კარგი სირბილისთვის. ერთი სიტყვით უკიდურესად დავიღალე და შესაძლოა ზუსტად ამიტომ, დიდად არ მოვხიბლულვარ პოლონური დასის „კტო“-ს პერფორმანსით. არ ჩამითრია და გასართობს მის მიღმა ვეძებდი. თუმცა, მოგვიანებით ჩემსავე ფოტოებს რომ ჩავხედე, მივხვდი რომ ფოტოკადრებისთვის ეფექტური იყო. ალბათ ამიტომ, წლევანდელი ფესტივალი იმიჯად ხშირად იყენებს მათ გამოსახულებებს. მელოტი ადამიანების უზარმაზარ თავებს – სინამდვილეში ნიღბებს.
კომპანია უკვე 39 წლისაა და საკმაოდ პოპულარულია სამშობლოში. თამაშობენ ღია და დახურულ სივრცეებში. საზოგადო სივრცეებში გათამაშებული წარმდოგენების უმეტესობა პოლიტიკურ-სოციალურ კონტექსტს ფლობს. თბილისში გათამაშებული „პერეგრინუსიც“ 21-ე საუკუნის ადამიანის კარიკატურაა. ოფისის ადამიანისა, რომელსაც რუტინული ცხოვრება აქვს და ცხოვრების სტილი და რეჟიმი, მის ფსიქოტიპს აყალიბებს. როგორც უემოციო, მექნიკური მანერების ადამიანს. ისინი არიან ბევრნი და ყველანი ერთნაირები და სწორედ ისინი დარბოდნენ მარჯანიშვილზე. ჩემოდნებით, საქაღალდეებით. ჰალსტუხებით, პიჯაკებით, სტანდარტული ქვედაბოლოებით. თითქმის უსქესოები და აბსოლუტურად უსახურნი. არა. ცუდი არ იყო. იმაზე კარგი იყო ალბათ, ვიდრე ჩვენ შევძელით აღქმა-გაძლება-მოთმენა. მაგრამ ეს ჩვენი ბრალი არ ყოფილა.
დასის მუშაობის ფორმა და სტრატეგია – ასეთი რამ საქართველოში ჯერ არ გვაქვს და არც საამისო ნიშნები ჩანს. ქართულ ხელოვანთა ყველა ახალი თაობა მეტ-ნაკლებად კომფორმისტია. საზოგადოებრივ სივრცეში მხოლოდ კონკრეტული საპროტექტო აქციის დროს თუ გადიან, ესეც მხოლოდ იმის მოთხოვნის გამო, რომ არსებული წესრიგისა და სისტემის წიაღში არსებული რესურსებიდან წილი მიიღონ. პრინციპში ახალი თაობა, რომელიც სისტემურ ცვლილებას თუნდაც საკუთარი ქმედების მაგალითით მოახდენდა, ასეთი თაობა საერთოდ არ გვყავს.
მესამე დადგმა რომელიც ვიხილე გახლდათ ნორვეგიული ცეკვის დასი, რომელიც 2004 წელს ასევე ნორვეგიელმა ქორეოგრაფმა, კარი ჰოასიმ დააარსა. ერთადერთი საინტერესო რაც იმ საღამოს გავიგე თუ ვიგრძენი, გახდათ ის, რომ მოზარდამაყურებელთა დარბაზი არაჩვეულებრივია სივრცეა ქორეოგრაფიული წარმოდგენებისთვის. ვიჯექი და წარმოვიდგინე, რამდენი საინტერესო რამ შეიძლება იქ მოხდეს, იმ სცენაზე, მოზარდების განვითარებისთვის, აღმისა და შესაძლებლობების სპექტრის ჩვენების მიზნით, თუნდაც ქორეოგრაფიის ენაზე… ჰოდა, ამ წარმოდგენებში მოგზაურობა ვარჩიე, ვიდრე იმაში ჩაღრმავება, რაც სცენაზე ხდებოდა და მით უფრო იმაზე ფიქრს, რაც არ ხდებოდა და არც აკლდა.
კარი ჰოასის ცეკვის დასი მოდერნისტული ცეკვის ელემენტების და ანბანის შემსწავლელი სკოლის პირველი კლასების მოსაწავლეებს გავდნენ. მხოლოდ ერთი ქალბატონის მოძრაობა გავდა პროფესიონალურს და თუკი რამეზე უნდა ვკონცენტრირებულიყავი, ალბათ მხოლოდ მასზე და ასეც მოხდა. სამწუხაროდ ყველანაირ მცდელობაში შემიშალა ხელი მუსიკამ, რომელიც რეჟისორის მიერ გახლდათ შეკრული და შერჩეული. უხეში, პაპსა, დაუსრულებელი ხმამაღალი თემები.
ქორეოგრაფია არ არის მხოლოდ და მხოლოდ მოძრაობა. თუკი მას წარმოდგენის ფორმა აქვს, ის საჭიროებს კომპოზიციის განცდას. ცეკვაში მისი არსებობა ან არარსებობა, განსაკუთრებით თვალშისაცემია, იმიტომ რომ ქორეოგრაფიულ წარმოდგენაში ნატარივი არასდროს, ვერასდროს არის პირველ პლანზე. ის რამაც მოძრაობა წარმოდგენადად უნდა აქციოს, მაყურებლის ყურადღება და კონცენტრაცია, ჩართულობა უნდა გამოიწვიოს – ეს არის კომპოზიცია. ამ შემთხვევაში რეჟისურა პირველ რიგში კომპოზიციის შექმნაა. მაგრამ ნორვეგიელებთან ის არ იყო, არც მოცეკვავეთა მონოლოგურ გამოსვლებში და არც არაფერში. მთლიანობა და სახე დადგმას არ გააჩნდა. არც ერთი სცენა, არც ერთი კადრი. არც ერთი თემა ჩვენში არ აღიბეჭდა. სათმელი შეიძება კიდევ ბევრია. მაგალითად ის, რომ რეჟსიორმა დადგმა სამყაროშ ეკოლოგიური კატასტროფის მოლოდინის შიშს მიუძღვნა და რომ წყალი აირჩია დაკვირვების თემად, მაგრამ იცით რა? ეს არის ტექსტები, რომელსაც მნიშვნელობა ალბათ ჰქონდა მაშინ, როცა პროექტი იწერებოდა დონორებისთვის.
თუკი ნორვეგიელებმა წამართვეს ენერგია, ენერგია იყო პირველი, რაც მივიღე უკრაინელ ქალთა ერთობისგან შემდეგ წარმოდგენაზე. დოხ დოთერს ბენდი – ჩვენი დროის ალქაჯების იმიჯებში გამოწყობილი ქალები არიან. ამ ალქაჯობაში დალექილია როკის, პანკის, პოპკულტურიში გავრცელებული სტილი და ეს შერეული სტილი პირველ რიგში ვლინდება მათ გარეგნობაში, სიმღერაში, მოძრაობა-ჟესტსა და დამოკიდებულებებში. დამოკიდებულბებში იმ თემებისადმი, რომელიც მათ სიმღერებში ტექსტუალურ ეპიზოდურად ვლინდება. ოჯახი პოსტსაბჭოურ უკრაინაში, ქალები და კაცები. ძალადობა. ლოთობა. სიყვარული და ინდეფერენტულობა ყველაფრისადმი გადაზრდილი ბრუტალურ-ვერაგობაში. ამ ყველაფერს ძალიან სხარტ ლექსებში დაინახავდით, თუკი ტიტრებს მიადევნებდით თვალს. მაგრამ ეს რთული იყო. იმიტომ რომ თვალს და მზერას ქალების ჰიპერენერგიული დინამიკა გვართმევდათ. მიუხედავად იმ ჟანრული სიმბიოზისა, რაც დავასახელე, მთლიანობაში ყველა სიმღერა მაინც სლავური ფოლკლორის ფორმაში სრულდებოდა. სადაც ქალები უხამს თემებზე საყვარლად ქირქილებენ და ყოველი ფრაზის თავსა და ბოლოში წამოიკივლებენ ხოლმე. მთელი წარმოდგენა სიმღერების ერთობაა. რთულია ამ ფორმატში წარმოდგენად აქციო. რომ არა ქალბატონების ნიჭი მღერა-ცეკვის ფონზე შეექმნათ პერსონაჟების ცინიკურობით აღწერილი სახეები, ეს ვერ მოხდებოდა. წამორგენა გამთლიანდა და ეს პირველ რიგში მოხდა ატმოსფეროს შექმნით. ფრანგულ-გერმანული ბარისა თუ კაბარეს შექმნით. ოღონდ ეს არ არის მეოცე საუკუნის კაბარე. ეს არის კაბარე, რომელსაც შექმნიდნენ ჩვენი დროის – სტილებსა და კულტურებში თავისუფლად მოძრავი შიშებისა და ყალიბებისგან თავისუფალი არტისტები.
ერთ საათში დათა თავაძისა და დავით გაბუნიას ახალ წარმოდგენაზე უნდა ვიყო. ხვალიდან კი ფესტივალის საერთაშორისო პროგრამა გაგრძელდება. მე ყველაფერზე დავწერ. ასე რომ, მომავალ ბლოგამდე.
სოფო კილასონია